M. Ali KAYA
1980’den itibaren “Kalite” kavramı yaygınlaşmaya başlamıştır. Kalite kişilerin, çalışanların, grupların gönüllü katılımı ve herkesin kaliteyi hedeflemesi ile oluşan bir anlayıştır. Kaliteyi belirleyen ihtiyaç ve ihtiyaç sahiplerinin memnuniyetidir.
Günümüzde dünya bir şehir halini almıştır. Bilgi, iletişim, ulaşım ve teknolojideki hızlı gelişim sonucu sınırlar ortadan kalkmış ve insanlar her şeyin en iyisini arar olmuşlardır. Bu sebeple ihtiyacı karşılayacak olanlar da en iyi olanı yapma konusunda bir yarış içine girmişlerdir. İşte bunun sonucu kalite ortaya çıkmıştır.
Bilgi, fikir, hizmet ve eşyayı üretenler mevcut potansiyellerini değerlendirerek daha iyisini yapabilmek için tüm dünyadaki güzel örnekleri araştırıp bulma ve onu daha da geliştirerek ona değer katarak kendi ürünlerini dünya piyasasına sunmak zorundadırlar. Bu rekabeti, rekabet de kaliteyi doğurmaktadır. Bu da ilim, kültür ve medeniyetin gelişmesine katkı sağlamaktadır.
Müessesler bunun üzerine yoğunlaşmaktadırlar. Buna da “iyileştirme” demektedirler.
Geleceği düşünen tüm kurumlar “daha iyisini” yapmanın gayreti içine girmişlerdir. “Daha iyisini nasıl yapabilirim?” sorusuna buldukları cevap kaliteyi netice vermektedir.
O halde daha iyiyi nasıl bulabiliriz? Biz de bunun metotları üzerinde fikir yürütmek amacı ile bu çalışmayı yapmış bulunmaktayız.
Evet daha iyiye nasıl, hangi metotlarla ve ne gibi stratejilerle gidebiliriz?
Bu konuda birikimlerimizi, araştırmalarımızı ve düşüncelerimizi ortaya koyalım…
Kalite Anlayışı ve Durumumuz
Ford ve Taylor dönemi düşüncesi her şeyin iyisini yöneticiler bilir düşüncesinde idi. Bu anlayışa göre işçi düşünmeden emredileni ve kendisine verilen görevi yapan, yani vidayı sıkan kişi olarak görülüyordu. Bu sebeple de eğitime ihtiyaçları yoktu. Ama ne var ki problemlerin %80’i yönetim ve sistem kaynaklı olduğu anlaşılınca yeni arayışlara yönelmek zorunda kalındı.
Probleme herkesin sahip çıkması, herkesin öğrenmesi, fikir üretmesi, işe ve yönetime katkı sağlaması gündeme geldi. Pistteki bir yarış arabasının bakımı sadece sürücüsü değil, 8-10 kişili motor timi tarafından yapılmakta ve bu on saniye içinde bitirilmektedir. Burada müthiş bir takım ruhu ve ahengi vardır.
Eski anlayışta her şeyi yöneticiler biliyordu ve personelin eğitime ihtiyacı yoktur. Ama “Kalite” yönetiminde herkesin devamlı eğitilmesi gerektiği anlaşıldı. Kalite için önce yöneticilerin eğitilmesi gerekiyordu. Modern dünya bunu başarırken maalesef bizde Üniversite, Sanayi ve Toplum birlikteliği sağlanamadı. Okullarımız ve Üniversitelerimiz halkla bütünleşemedi. Biz üniversiteleri ve okulları büyük binalara ve kampüslere hapsettik ve halktan kopardık.
Önerilerimiz
1. İş kalitesi yanında üreticinin kaliteli eğitimine yönelik çalışmalar yapılmalıdır.
2. Toplumun ihtiyaç ve beklentileri etüt edilerek buna göre analizler yapılmalıdır.
3. Kabiliyetlerin belirlenerek bunların eğitimi ve gelişimine önem verilmelidir.
4. Eğitim sürekli gözden geçirilerek beceri ve meslek eğitimine değer verilmelidir.
5. İhtiyaçlar belirlenmeli ve buna göre eğitim verilmelidir.
6. Yüksek öğretim toplum ihtiyaç ve beklentilerine göre sürekli yenilenmelidir.
7. Dünyadaki gelişmeler takip edilerek anında adapte edilmelidir.
Maalesef yüksek öğretimde kaliteyi belirleyen ve uygulayan yayınlara bile çok az rastlanmaktadır.
Kalite Nedir?
Kalite her şeyden önce “Amaca Uygun” faaliyet ve “Müşteri Memnuniyeti” dediğimiz üretimden istifade edenlerin memnuniyetidir. Eğitimde kalite ise ahlâkî ve milli değerlerle beraber sürekli iyileştirmeyi de gerektirir.
Eğitimde kalite ise; “Öğrencinin okulda ve gelecekte okula ve topluma bağlılığını ve faydalı olmasını sağlayacak sosyal, psikolojik, ilmî ve ahlâkî gelişimini artıracak sistemlerin sürekli iyileştirilmesidir.”
Her kurumun hem iç hem de dış müşterisi, alıcısı bulunmaktadır. Gerçekler ayrıntılarda gizlidir. Bu sebeple ayrıntıları da çok güzel bir biçimde incelemek ve geliştirmek gerekir. Öğrenci, bir müşteriden daha çok öğrenen, sizi sürekli denetleyen ve değerlendiren kişidir. Okullarda uygulanan ISO 900 Kalite temel felsefesi “Yaptığını yaz, yazdığın gibi yap, sonuçları tetkik et ve iyileştirme için yöntem geliştir” şeklindedir.
Eğitim geleceğimizdir. Bu sebeple eğitimin kalitesi her şeyden daha mühimdir. Türk milletinin bin yıllık tarihî birikimi ve kültürü eğitim alanında diğer milletlerle rekabet etmeye daha müsaittir.
Bizim dünyaya vereceğimiz değerleri şöyle ifade edebiliriz.
1. İman hakikatleri
2. Ahlâkî değerler
3. Hukuk ve adalet prensipleri
4. Sosyal dayanışma ve yardımlaşma
5. İnsanî ilişkiler
6. Temizlik ve çevrecilik
Batı kalitesiz mala müşteri olmuyor. Öyle ise bu değerlerde kaliteyi artırmamız lazımdır.
Modern Düşünce Sisteminde Kalite Anlayışı
“Yönetim insana has bir özelliktir. Amaç, insanların ortak performansı başarabilir duruma getirmek, onların güçlü yönlerini etkili kılmak, zayıflıklarını da önemli olmaktan kurtarmaktır.” (Peter Drucker)
Taylor’un “Bilimsel Yönetim” dediği ve insanı makinanın bir parçası gören yaklaşım bugün değişmiştir. Onun anlayışı “organizasyon için iyi olan her şey insan için de iyidir” anlayışını yansıtıyordu. Yeni yaklaşımda ise “İnsan için iyi olan her şey örgüt için de iyidir” yaklaşımını benimsemektedir.
Her şeyin odak noktasında insan vardır. Allah her şeyi insana göre, insan ihtiyacına göre yaratmış ve insanın hizmetine vermiştir. 1950 sonrasında “görev ve insan” unsurları eşit şekilde düşünülmeye başlanmıştır. Çağdaş yönetim anlayışı da budur.
Çağdaş yönetim anlayışında
1. Katılımcılık: Problem çözmeden konsensüsü sağlamak ve ortak hareket etmek.
2. Hedef Birliği: Tüm çalışanların hedefi insanın mutluluğudur.
3. Yüksek Motivasyon: Herkes başarıda pay sahibi olmalıdır.
4. Bilgiye Dayanan: Doğru bilgiye dayanan verilere dayanan.
5. Planlı ve Programlı: Hedefler iyi düşünülmüş olmalı.
6. Dinamik: Kararda hareketle azamî hisse sahip olmalı.
7. Sorumluluk Bilinci: Sistemi geliştirme ve motive etmede sorumluluk bincine sahip bir idare şekli modern bir yönetim anlayışı hâkim olacaktır.
Kalite için ortak kültüre ihtiyaç vardır. En zor aşama kültür oluşturma aşamasıdır. Kalite kültürünün oluşturulması, beslenmesi ve devam ettirilmesidir.